Προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών

Στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, σύμφωνα με τη νομοθεσία, απόρρητα θεωρούνται:

• Το περιεχόμενο της επικοινωνίας (περιεχόμενο τηλεφωνικών κλήσεων, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και γενικά οποιασδήποτε επικοινωνίας φωνής, εικόνας, δεδομένων).
• Η ταυτότητα του καλούντος και του καλουμένου.
• Η ταυτότητα του αποστολέα και του παραλήπτη ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
• Τα δεδομένα θέσης της τερματικής συσκευής (γεωγραφικός εντοπισμός).

Η προστασία του απορρήτου σε κάθε μορφής επικοινωνία αποτελεί συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα και νόμος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για τη διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων (άρθρο 19 του Συντάγματος). Η διαδικασία για τη νόμιμη άρση του απορρήτου καθορίζεται λεπτομερώς στην ισχύουσα νομοθεσία (Ν.2225/1994, Ν.3115/2003, Ν.3674/2008, Ν.3917/2011, ΠΔ47/2005).

Η παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών είναι ποινικό αδίκημα. Στη νομοθεσία (άρθρο 370Α του Ποινικού Κώδικα, Ν.3674/2008, Ν.3115/2003, όπως ισχύει) προβλέπονται αυστηρές ποινικές κυρώσεις έναντι φυσικών προσώπων (έως 10ετής κάθειρξη). Εξάλλου, η παραβίαση της νομοθεσίας περί απορρήτου των επικοινωνιών επισύρει την επιβολή διοικητικών κυρώσεων έναντι παρόχων ηλεκτρονικών επικοινωνιών (σύσταση, χρηματικό πρόστιμο, ανάκληση του δικαιώματος παροχής υπηρεσιών), από την ΑΔΑΕ και άλλες Δημόσιες Αρχές. Επομένως, κάθε χρήστης υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών μπορεί, εάν παραβιάζεται το απόρρητο της επικοινωνίας του, να προσφεύγει στα δικαστήρια, πολιτικά ή/και ποινικά, για ικανοποίησή του.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την υποβολή καταγγελίας, δείτε το σύνδεσμο «Συχνές ερωτήσεις και απαντήσεις για τον πολίτη» της ΑΔΑΕ: www.adae.gr/online-ypiresies/erotiseis-gia-polites/. Οι καταγγελίες υποβάλλονται ταχυδρομικώς ή αυτοπροσώπως (στη διεύθυνση: Ιερού Λόχου 3, Μαρούσι 151 24, Αθήνα), με τηλεομοιοτυπία (fax) στον αριθμό +30 210 6387666, καθώς και ηλεκτρονικά στον παρακάτω σύνδεσμο http://www.adae.gr/ilektronikes-ypiresies/ypiresies-pros-polites/ypoboli-kataggelias-apo-ton-politi/ ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στη διεύθυνση info@adae.gr.

Καταγγελίες που σχετίζονται με ζητήματα προσωπικών δεδομένων υποβάλλονται στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (http://www.dpa.gr).  Σχετικά με ζητήματα που αφορούν σε χρεώσεις λογαριασμού ηλεκτρονικών επικοινωνιών, καταγγελίες εξετάζει η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (http://www.eett.gr), η οποία διερευνά  αν οι πάροχοι ενημερώνουν επαρκώς τους καταναλωτές σύμφωνα και με τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο του Κώδικα Δεοντολογίας υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Επισημαίνεται ότι για την επίλυση οικονομικών διαφορών αρμόδια είναι τα πολιτικά δικαστήρια, ενώ για εξώδικη επίλυση, αρμόδιος είναι ο Συνήγορος του Καταναλωτή.

Η νομοθεσία επίσης καλύπτει την προστασία του απορρήτου των ηλεκτρονικών επικοινωνιών στους χώρους εργασίας, σε περίπτωση που οι εργαζόμενοι χρησιμοποιούν συνδέσεις εσωτερικών δικτύων επικοινωνιών. Η άρση του απορρήτου των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας των εργαζομένων μπορεί να γίνει μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και υπό τις εγγυήσεις του Νόμου.

Η προστασία των σταθερών τερματικών συσκευών (σταθερών τηλεφώνων) καθώς και του τμήματος του δικτύου που βρίσκεται μέσα στο σπίτι ή το γραφείο, είναι βασικός παράγοντας για την προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας σας. Τι μπορείτε να κάνετε:

• Προστατέψτε την τηλεφωνική σας συσκευή ώστε να μην είναι δυνατή η πρόσβαση σε αυτή ή στον χώρο που βρίσκεται, από ανθρώπους που δεν γνωρίζετε.
• Αν χρησιμοποιείτε ασύρματη συσκευή, να αποφεύγετε τη χρήση της σε πολύ απομακρυσμένα σημεία από τη βάση του της συσκευής, διότι είναι πιθανό να υπάρχουν παρεμβολές από παρόμοιες ασύρματες συσκευές γειτονικών σπιτιών.
• Οι κατανεμητές εσωτερικών δικτύων στις κατοικίες και στις πολυκατοικίες (εσχαλίτ), στους οποίους τερματίζει το δημόσιο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο και διασυνδέεται με το εσωτερικό δίκτυο, θα πρέπει να είναι ασφαλισμένοι και προσβάσιμοι μόνο από άτομα που έχετε εξουσιοδοτήσει εσείς. Να ελέγχετε σε τακτά χρονικά διαστήματα τα παραπάνω σημεία για πιθανή παραβίασή τους, με τη βοήθεια τεχνικών της εμπιστοσύνης σας.
• Να ελέγχετε τα τμήματα της εσωτερικής καλωδίωσης από τον πίνακα διανομής μέχρι την τηλεφωνική συσκευή, τα οποία δεν είναι επαρκώς προστατευμένα, για πιθανή παραβίασή τους.
• Στην περίπτωση που δεχθείτε επίσκεψη ατόμου που υποστηρίζει ότι ανήκει στο προσωπικό τηλεπικοινωνιακού παρόχου και έχει οδηγίες να κάνει τεχνικές εργασίες στο σπίτι ή στην πολυκατοικία, απαιτήστε να σας δείξει τη διαπίστευση της εταιρείας στην οποία εργάζεται.

• Εφαρμόστε κάποια μορφή ελεγχόμενης πρόσβασης στη συσκευή σας, όπως κλείδωμα της κάρτας SIM με τον 4-ψήφιο κωδικό PIN και ξεκλείδωμα της οθόνης του κινητού σας τηλεφώνου επιλέγοντας μεταξύ ενός απλού 4-ψήφιου κωδικού, ενός πιο σύνθετου κωδικού πρόσβασης (password) ή ενός μοτίβου ξεκλειδώματος συσκευής (pattern lock), το οποίο σχεδιάζεται στην οθόνη της συσκευής για να την ξεκλειδώνει.
• Ρυθμίστε τη συσκευή σας ώστε η οθόνη να κλειδώνει αυτόματα μετά από μερικά λεπτά.
• Επιλέξτε να μην εμφανίζονται οι κωδικοί πρόσβασης κατά την πληκτρολόγησή τους από τις σχετικές ρυθμίσεις της συσκευής σας.
• Μην αφήνετε το κινητό σας εκτεθειμένο και προστατεύστε το από το ενδεχόμενο κλοπής.
• Πριν από την αποστολή προς επισκευή αντικατάσταση ή ανακύκλωση της τηλεφωνικής σας συσκευής, βεβαιωθείτε ότι έχετε διαγράψει όλα τα προσωπικά ή άλλα εμπιστευτικά δεδομένα και έχετε αφαιρέσει την κάρτα SIM.

• Οι συσκευές κινητής τηλεφωνίας δίνουν τη δυνατότητα απόκρυψης του τηλεφωνικού σας αριθμού από τον παραλήπτη της κλήσης σας. Εντούτοις, η απόκρυψη δεν ισχύει στην περίπτωση αποστολής μηνυμάτων κειμένου ή πολυμέσων (SMS, MMS).

• Επιλέξτε και εγκαταστήστε στον υπολογιστή σας ένα πρόγραμμα προστασίας από κακόβουλο λογισμικό (antivirus) μιας γνωστής και αξιόπιστης εταιρείας.
• Ενεργοποιήστε τη δυνατότητα αυτόματης ενημέρωσης, ώστε να προστατεύεται ο υπολογιστής σας από τις πιο πρόσφατες περιπτώσεις κακόβουλου λογισμικού. Κάποια προγράμματα υποστηρίζουν και λειτουργίες anti-spyware.
• Εγκαταστήστε ένα τοίχος προστασίας στον υπολογιστή σας (firewall). Το firewall ελέγχει την επικοινωνία από και προς τον προσωπικό υπολογιστή σας, επιτρέποντας ή απαγορεύοντας συγκεκριμένα είδη κίνησης, ώστε να προλαμβάνει τη διάδοση ιών και ανεπιθύμητων εφαρμογών. Ορισμένες εκδόσεις λειτουργικών συστημάτων (π.χ. WindowsXP/SP2) έχουν ενσωματωμένο προσωπικό firewall.
• Πραγματοποιήστε τακτικές ενημερώσεις στα προγράμματα πλοήγησης (browser) στο Διαδίκτυο (Internet Explorer, Firefox, Chrome, Opera, Safari κλπ.). Συνιστάται η ενεργοποίηση της αυτόματης ενημέρωσης και η πραγματοποίηση ενημέρωσης όταν λαμβάνετε μια σχετική ειδοποίηση.
• Χρησιμοποιήστε έναν ισχυρό κωδικό πρόσβασης με γράμματα, σύμβολα και αριθμούς, διαφορετικό για κάθε εφαρμογή στην οποία διατηρείτε λογαριασμό. Αποφύγετε τη χρήση κωδικών που είναι εύκολοι στην απομνημόνευση (όπως ημερομηνίες, γνωστούς όρους, ακολουθίες γραμμάτων ή κύρια ονόματα). Μια προτεινόμενη λύση για τη δημιουργία ενός κωδικού (password) είναι να επιλέξετε χρήση συνδυασμού πεζών – κεφαλαίων, γραμμάτων – αριθμών, με τουλάχιστον 8 ψηφία.
• Κρατήστε τους κωδικούς σας μυστικούς και αλλάζετέ τους σε τακτικά χρονικά διαστήματα (τουλάχιστον μια φορά ανά 6 μήνες).
• Ενεργοποιείτε πάντα τα ενσωματωμένα χαρακτηριστικά προστασίας των προγραμμάτων πλοήγησης όπως η φραγή των αναδυόμενων παραθύρων, διαχείριση των “Cookies” κλπ.
• Δώστε προσοχή σε ενδείξεις που μπορεί να σημαίνουν ότι ο υπολογιστής σας έχει προσβληθεί από κάποιον ιό, όπως οι παρακάτω:
  • το σύστημά σας γίνεται ξαφνικά αισθητά πιο αργό στην εκκίνησή του ή/και στη λειτουργία του
  • αργεί να ανοίξει τα αρχεία σας περισσότερο από το συνηθισμένο
  • κάποια αρχεία εμφανίζονται κατεστραμμένα ή δεν φορτώνουν
  • εμφανίζονται μηνύματα από το antivirus πρόγραμμά σας ή άλλα ασυνήθιστα  μηνύματα
• Χρησιμοποιήστε προγράμματα μόνο από αξιόπιστες πηγές. Η χρήση προγραμμάτων που βρίσκετε στο Διαδίκτυο πρέπει να γίνεται μόνο όταν είστε βέβαιοι για την πηγή της προέλευσής τους.
• Αποφύγετε την προβολή άγνωστων αρχείων, μηνυμάτων ή συνδέσμων. Πριν ανοίξετε κάποιο αρχείο, ενεργοποιήστε το φίλτρο για ανίχνευση ιών (virus scanning).
• Βεβαιωθείτε ότι έχετε αποσυνδεθεί από τον λογαριασμό σας σε μια ιστοσελίδα ηλεκτρονικής υπηρεσίας (π.χ. ηλεκτρονικής τραπεζικής συναλλαγής) μέσω του προσφερόμενου συνδέσμου αποσύνδεσης (log out) πριν την εγκαταλείψετε.
• Αποφύγετε την ενεργοποίηση υπενθύμισης/απομνημόνευσης κωδικού κατά τη χρήση προγραμμάτων πλοήγησης, ειδικά όταν η πρόσβαση στο Διαδίκτυο γίνεται από κοινόχρηστους υπολογιστές.
• Επιβεβαιώστε ότι χρησιμοποιείτε μια ασφαλή σύνδεση όταν στέλνετε ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες μέσω του παγκόσμιου ιστού (Web). Αυτό φαίνεται από το εικονίδιο του κλειδωμένου λουκέτου, ενώ η διεύθυνση που συνδέεστε πρέπει να αρχίζει με https:// αντί του http.
• Αν συνδέεστε στο Διαδίκτυο από δίκτυο δημόσιας χρήσης (internet café, ξενοδοχεία κλπ.), μη χρησιμοποιείτε και μη μεταδίδετε προσωπικά σας στοιχεία. Αποφύγετε να επισκέπτεστε σελίδες που πρέπει να χρησιμοποιήσετε προσωπικούς σας μυστικούς κωδικούς (passwords), ιδιαίτερα αν η ανταλλαγή πληροφορίας δεν πραγματοποιείται κρυπτογραφημένα (π.χ. https). Είναι πιθανό τα δίκτυα αυτά να μην είναι ασφαλή και να υποκλαπούν προσωπικά σας δεδομένα.
• Φροντίστε να λαμβάνετε τακτικά αντίγραφα ασφάλειας (backups). Με τον τρόπο αυτό, σε περίπτωση που το σύστημα σας προσβληθεί από ιό, θα διασώσετε σημαντικά αρχεία σας και θα μπορείτε να το επαναφέρετε σε προηγούμενη κατάσταση.
• Οι υπηρεσίες Cloud (π.χ. Dropbox, Rapidshare, Google Drive) χρησιμοποιούνται κυρίως για την αποθήκευση αντιγράφων ασφαλείας και δεδομένων μεγάλου όγκου και προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία στην κοινή χρήση της πληροφορίας (π.χ. άλμπουμ φωτογραφιών). Για τις υπηρεσίες Cloud συνιστάται να επιλέγετε με προσοχή τους κωδικούς πρόσβασης, να χρησιμοποιείτε μία ασφαλή σύνδεση (με αρχικό https:// αντί http) και να κρυπτογραφείτε τα δεδομένα που αποθηκεύετε.
• Σε περίπτωση που χρησιμοποιείτε για πρόσβαση στο Διαδίκτυο συσκευή, στην οποία έχουν πρόσβαση και τρίτοι, συνιστάται να διαγράφετε το ιστορικό πλοήγησής σας (browsing history) και τα cookies. Έχετε επίσης τη δυνατότητα να απενεργοποιήσετε την αποθήκευση του ιστορικού πλοήγησης μέσω των ρυθμίσεων του προγράμματος πλοήγησης.

Ενεργοποιήστε την κρυπτογράφηση στον ασύρματο δρομολογητή σας. Προτιμήστε την κρυπτογράφηση WPA ή ακόμα καλύτερα WPA2. Να χρησιμοποιείτε ισχυρούς κωδικούς για το κλειδί κρυπτογράφησης, τους οποίους να αλλάζετε συχνά. Αλλάζετε το όνομα του δικτύου (αναγνωριστικό SSID), δίνοντας δική σας ονομασία, διαφορετική από αυτή που έχει θέσει ο κατασκευαστής.

• Ρυθμίστε το ασύρματο δίκτυο ώστε να δέχεται συνδέσεις μόνο από συγκεκριμένους υπολογιστές, tablet και κινητά τηλέφωνα (MAC address filtering).
• Αλλάζετε το όνομα χρήστη και τον κωδικό ασφαλείας για τη διαχείριση του ασύρματου δρομολογητή από την τιμή που έχει θέσει ο κατασκευαστής (username και password admin). Επιπλέον, αλλάζετε τον κωδικό, που έχετε θέσει, σε τακτά χρονικά διαστήματα.
• Απενεργοποιήστε την απομακρυσμένη σύνδεση (Remote Management Access) με τον δρομολογητή σας σε περίπτωση που η πρόσβαση αυτή δεν είναι ήδη απενεργοποιημένη από τον κατασκευαστή.
• Αλλάξτε τη ρύθμιση ώστε να μην επιτρέπεται η διαχείριση του δρομολογητή σας μέσω ασύρματης (wireless) σύνδεσης.
• Μπορείτε να ελέγξετε τον ασύρματο δρομολογητή σας για το ποιες συσκευές έχουν συνδεθεί ή αιτούνται σύνδεσης με αυτόν. Σε περίπτωση που παρατηρήσετε συνδέσεις από άγνωστες συσκευές, αλλάξτε άμεσα τους κωδικούς σας.
• Απενεργοποιήστε το ασύρματο δίκτυο όταν δεν το χρησιμοποιείτε.